Bayangkan jika anda mandi di sebatang sungai, kemudian datang ikan-ikan yang jinak bermain-main dan mengerumuni anda. Ikan-ikan itu nampak ramah dan bersahabat.Ia boleh mengelus-elus badan anda. Kalau tak percaya, datanglah ke Kampung Luanti Baru , kira-kira 10 km dari Pekan Ranau.
Kampung Luanti Ranau yang kini menjadi salah satu destinasi pelancongan yang menarik kerana kewujudan pelbagai jenis ikan yang ramah itu, terkenal kerana sistem `tagal' yang diamalkan oleh penduduknya. Bahkan Kampung Luanti Baru pernah memenangi pelbagai anugerah di peringkat negeri, kebangsaan dan antarabangsa. Antaranya Anugerah River Cruise Award, Global Environment Centre, Anugerah Sistem Tagal dan sebagainya.
Cikgu Ramlee Jalimin Jainin yang menyertai rombongan 44 pelajar Program Khas Pensiswazahan Guru Besar, Sekolah Pendidikan Dan Pembangunan Sosial Universiti Malaysia Sabah (UMS) yang mengadakan program lawatan Pendidikan Untuk Pembangunan Lestari ke Pusat Pemeliharaan Sistem Tagal Sungai Morali di Kampung Luanti Baru, baru-baru ini mempunyai cerita menarik.
Katanya, program ini merupakan lawatan kerja lapangan kuliah yang diketuai oleh Prof. Madya Dr. Hj Mohammad Zaki Ishak selaku penasihat program bertujuan untuk mendekatkan lagi guru-guru besar ke arah pelestarian eko-sistem sungai yang terdapat di Sabah.
Guru-guru besar tersebut diberi penerangan dan taklimat bagaimana kaedah-kaedah pemeliharaan sungai dan eko-sistem dapat dijaga dan dipelihara agar persekitarannya dapat dipulihara dengan sebaik-baiknya.
Sementara itu, Pengerusi Tagal Daerah, Jeffrin Majangki, merangkap Pemimpin Kemajuan Rakyat Paginatan memberitahu, pengalaman dan ilham semasa melawat Thailand sekitar tahun 2002 telah mendorong beliau untuk mengadaptasikan cara pelestarian pembangunan eko-sistem di Sabah, lebih-lebih lagi daerah Ranau yang memang kaya dengan aliran sungai yang semakin tercemar.
"Sebanyak 74 buah sungai di daerah Ranau yang telahpun ditagalkan dan menjelang tahun 2010 lebih kurang 400 buah sungai yang akan ditagalkan berbanding sekarang ini terdapat 253 buah setakat ini telah ditagalkan," katanya.
Jeffrin sering menerima undangan memberi ceramah tentang bagaimana penjagaan Sungai yang lebih bersistematik dan mesra alam, di daerah-daerah di Negeri Sabah, seperti Keningau, Sandakan, Tawau, malah
Beliau juga pernah diundang ke Negeri Pahang dan Perak untuk menjelaskan istilah perkataan `Tagal’.
Terdapat pelbagai jenis ikan yang boleh didapati di sungai ini , ialah ikan lontong,Ikan Basalayan, Ikan Betuan, Ikan Barob, Ikan Serawi,Ikan Buntol,Ikan Garap, Ikan Tangob-Angob dan banyak lagi.
Sementara itu, Penghulu Kohort 4, Salleh Mamun yang juga pengerusi program berkata " Program PKPGB ini bertujuan memberi pengetahuan kepada guru-guru besar mengenai bagaimana pembangunan pelestarian ini dapat dimanfaatkan kepada orang ramai khususnya golongan belia di peringkat sekolah, agar mereka dapat memurni dan menghargai alam sekitar yang bersih dan damai"
"Saya tidak menyangka begitu jauh pencapaian yang dibuat oleh Kampung Luanti Baru dalam ertikata membangunkan dan melestarikan alam sekitar yang semakin parah dan tercemar.", kata Prof Madya Dr Hj Mohamad Zaki Ishak.
Menurut Penolong Pegawai Perikanan Bahagian Semaian Daerah Ranau Zulkifli Abd. Manap, sistem penagalan Jabatan Perikanan amat penting dalam mengekalkan suasana sungai dan pelbagai jenis ikan di dalam sungai tersebut yang semakin pupus.
Beliau juga meminta orang ramai agar tidak mencemarkan sungai dengan membuang sampah-sarah, apatah lagi membuang pelbagai jenis toksid yang merbahaya terhadap sungai dan juga ikan-ikan.
"Kompaun akan dikenakan kepada mana-mana pihak yang mencemarkan sungai-sungai di daerah Ranau khususnya dan di Sabah amnya dengan bahan-bahan racun yang terlarang," katanya.
TANAM POKOK PANGI...Prof Madya Dr. Mohd.Zaki Ishak menanam pokok Pangi (Kepayang) sempena program lawatan itu.
"Kompaun akan dikenakan kepada mana-mana pihak yang mencemarkan sungai-sungai di daerah Ranau khususnya dan di Sabah amnya dengan bahan-bahan racun yang terlarang," katanya.
TANAM POKOK PANGI...Prof Madya Dr. Mohd.Zaki Ishak menanam pokok Pangi (Kepayang) sempena program lawatan itu.
BUKAN DICABUT...Guru-guru mengambil kesempatan bergambar bersama pokok pangi yang ditanam ketika lawatan itu
IKAN YANG RAMAH...Cikgu Jama Anak Rigog (kanan) dan Cikgu Chin Kui Nam sedang diurut oleh pelbagai jenis ikan yang ramah sambil disaksikan oleh Pengerusi Tagal, Jeffrin Majangki