SAYA
tidak menyangka Prof.Dr.Sahlan Mohd.Saman sudah berada di Kota Kinabalu ketika
beliau menghubungi saya petang itu.Kami berjumpa di Restoran Taufik di Kampung
Air kerana beliau bercadang untuk ke Kudat, memancing bersama Jair Sulai. Kami
sempat minum bersama sebelum kereta yang ditumpanginya melaju menuju utara
Sabah.
Prof.
Dr.Sahlan kini mengajar di Universiti Brunei Darussalam. Mantan dekan Fakulti
Pesuratan Melayu Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) ini sudah bertugas di
Brunei sejak beberapa tahun lalu. Selepas bersara dari UKM, beliau menggunakan
masanya untuk mengajar dalam bidang kesusasteraan bandingan di UBD pula. Dalam
dunia kesusasteraan Malaysia, Dr.Sahlan lebih dikenali sebagai penulis esei dan
pengkritik.
Saya
fikir beliau antara tokoh sastera yang menguasai ilmu sastera bandingan, satu
bidang pengajian yang banyak diajar di pusat-pusat pengajian tinggi di negara
ini. Dr.Sahlan lahir pada 3 November
1949, di Sungai Besar, Sabak Bernam, Selangor. Beliau menerima pendidikan awal
di Sekolah Kebangsaan Parit Enam, Sungai Besar, Sabak Bernam dari tahun 1957
hingga 1959. Seterusnya beliau
bersekolah di National Type Primary School, Sabak Bernam pada tahun 1960. Sahlan memulakan persekolahan menengahnya di
National Type Secondary School dari tahun 1963 hingga 1967. Tamat persekolahan, Sahlan mengikuti kursus
perguruan di Maktab Ilmu Khas, Kuala Lumpur selama tiga tahun (1971-1973).
Selepas
beberapa tahun mengajar (1973-1978), Sahlan menyambung pengajiannya di
Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) pada tahun 1974 hingga lulus Sarjana Muda
Sastera. Dengan ijazah yang dimiliki
ini, beliau ditawarkan menjadi tutor di universiti yang sama sebelum berangkat
ke Filipina dan menuntut di Department of English and Comparative Literature di
University of Philippines, Quezon City bagi memperoleh Ijazah Sarjana Sastera
dari tahun 1979 hingga 1980.
Sekembalinya ke tanah air, Sahlan ditawarkan jawatan pensyarah di
Jabatan Persuratan Melayu, UKM. Beliau
memperoleh Ijazah Doktor Falsafah dari Universiti Malaya pada tahun 1992 dengan
disertasi yang berjudul “Novel Perang Filipina, Indonesia dan Malaysia: Satu
Kajian Perbandingan”.
Sahlan
pernah bekerja sebagai kerani untuk beberapa ketika. Apabila tamat kursus, beliau mengajar di
Sekolah Menengah Kem Terendak, Melaka. Kini, beliau merupakan Profesor di
Universiti Brunei Darussalam.
Bagaimanapun
kunjungan beliau kali ini, hanya untuk misi memancing ikan di Kudat sambil
menemui rakan-rakan penulis Sabah. Di Kudat, beliau sempat bertemu dengan Jair
Sulai, Saik Dalwis, Mastari Kanjabun dan Karim Kadir.
Keesokan
harinya beliau kembali ke Kota Kinabalu dan sempat bersembang-sembang dengan
Ketua Satu Ikatan Penulis Sabah, Sukor Haji Usin, dan Ketua Dua IPS, Abd.Naddin
Haji Shaiddin yang juga wartawan Utusan Borneo. Dr.Sahlan sempat memberikan
beberapa pandangan untuk membangunkan sastera Sabah, misalnya mencadangkan
diadakan konsep mentor dan mentee yang boleh diadakan dimana penulis mapan
membimbing penulis yang muda secara berterusan. Dengan ini diharapkan ia dapat
membina penulis muda yang mampu melahirkan karya yang bermutu.
Beberapa
hari sebelum itu, kami juga sempat bertemu dengan seorang lagi tokoh
kesusasteraan Melayu, Prof.Rahman Shaari, yang secara kebetulan berada di Kota
Kinabalu kerana mempunyai tugasan dalam program penyiaran. Prof Rahman lebih
dikenali sebagai penyair, walaupun beliau juga seorang penulis esei, novelis
dan cerpen yang terkenal.
Rahman
menerima pendidikan awal di Sekolah Kebangsaan Guar Nangka, dalam tahun 1956
hingga darjah lima dan menyambung persekolahan darjah enam di Sekolah
Kebangsaan Oran. Pada tahun 1962 beliau
memasuki Sekolah Menengah Derma, Kangar hingga lulus tingkatan tiga. Dengan keputusan yang baik beliau terpilih ke
Sekolah Alam Shah, Cheras, Kuala Lumpur pada tahun 1965. Di sekolah ini, Rahman mengikuti aliran sains
hinggalah ke tingkatan lima. Seterusnya
beliau memasuki tingkatan enam, aliran sastera pada tahun 1968 di sekolah yang
sama.
Rahman
mengikuti kursus perguruan di Maktab Perguruan Sultan Idris (MPSI) pada tahun
1970 hingga 1971. Dalam tahun 1973,
setelah mengajar di sekolah kebangsaan di Pahang dan di Kedah dalam jangka masa
setahun, Rahman memasuki Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) dengan mengikuti
kursus di Institut Bahasa, Kesusasteraan dan Kebudayaan Melayu (IBKKM). Pada tahun 1977, Rahman lulus Ijazah Sarjana
Muda Persuratan. Selepas itu Rahman
kembali mengajar dan kali ini beliau ditugaskan di Sekolah Menengah Syed Sirajuddin,
Jejawi, Perlis dari tahun 1977 hingga 1979.
Pada
tahun 1980, beliau bertugas di Pusat Perkembangan Kurikulum, Kementerian
Pelajaran sebagai pegawai kurikulum yang mengawasi mata pelajaran Kesusasteraan
Melayu. Tiga tahun kemudian, beliau
kembali ke UKM, bertugas sebagai tutor di Institut Bahasa, Kesusasteraan dan
Kebudayaan Melayu (IBKKM) sambil melanjutkan pelajaran ke peringkat
Sarjana. Setelah memperoleh Ijazah
Sarjana Persuratan (1986), Rahman Shaari bertukar ke Fakulti Pendidikan,
Universiti Malaya. Di sini, Rahman
bertugas sebagai pensyarah bagi Kursus Kaedah Pembelajaran Kesusasteraan
Melayu. Pada tahun 2000, beliau menjadi pensyarah di Jabatan
Pengajian Media, Universiti Malaya.
Sewaktu
menuntut di Maktab Perguruan Sultan Idris (MPSI), Rahman bergiat dalam bidang
drama di bawah bimbingan Noordin Hassan.
Ketika Noordin Hassan mementaskan drama muzik “Bukan Lalang Ditiup
Angin”, Rahman dilantik sebagai penolong pengarah. Drama ini dipentaskan pada tahun 1970 di MPSI
dan di Balai Budaya, DBP pada tahun 1971.
Sewaktu di maktab itu jugalah puisinya yang pertama, berjudul “Buka
Bicara” tersiar dalam majalah Dewan Sastera, April 1971.
Sejak
itu Rahman terus menghasilkan karya dalam pelbagai bidang – sajak, cerpen,
novel, skrip drama dan esei. Sehingga
kini beliau telah berjaya menerbitkan empat buah kumpulan puisi, iaitu Hamparan
Kuning, Kesan Kunjungan, Serpihan Diri dan Melati dan Bahang. Cerpen-cerpennya pula terkumpul dalam Gangguan, manakala antara
novelnya ialah Mufarakah, Luluh Peraba dan Burok.
Setelah
menjadi pensyarah di Fakulti Pendidikan, Universiti Malaya, Rahman mula
meminati bidang bahasa dan mula menulis esei tentang gaya bahasa dan tatabahasa
untuk majalah Pelita Bahasa. Pada tahun
1986, Rahman berpeluang menyertai Kursus Teater Pendidikan di Universiti
Warwick, England. Dewan Bahasa dan
Pustaka (DBP) juga pernah menghantarnya menyertai Program Penulisan
Antarabangsa, di Universiti Iowa, Amerika Syarikat, pada tahun 1991.
Rahman
Shaari pernah memenangi tempat pertama Peraduan Menulis Esei Sastera antara
maktab-maktab perguruan pada tahun 1971.
Selepas itu, Rahman sering memenangi hadiah yang lain sebagai tanda
kejayaannya dalam bidang kesusasteraan.
Pada tahun 1975, beliau memenangi Peraduan Menulis Sajak UKM. Pada tahun 1976 pula, puisi beliau berjudul
“Hamparan Kuning” dan “Giliran” memenangi Hadiah Karya Sastera. Pada tahun 1977, beliau memenangi hadiah
pertama Sayembara Esei/Kritikan Sastera anjuran DBP. Dalam dekad 1980-an Rahman juga pernah
memenangi Hadiah Sastera Malaysia, iaitu pada tahun 1982/1983 dan 1986/1987.
Beliau
sering diminta memberi ceramah dan bimbingan kepada penulis -penulis muda.Dalam
acara-acara sastera, selain menjadi pembentang kertas kerja, beliau juga sering
dijemput untuk mendeklamasi puisi, apatah lagi beliau mempunyai daya tarikan
tersendiri ketika memndeklamasi puisi.
Sambil
minum di sebuah restoran di Harbour City, Prof Rahman sempat memberikan
pandangan mengenai beberapa perkembangan semasa sastera tanahair. Termasuk juga
ulasan dan pandangan beliau mengenai penglibatan Pak Samad dalam
peristiwa-peristiwa politik baru-baru ini. Kami memang cukup lama tidak bertemu
Prof.Rahman. Dahulu beliau sering berada di Sabah bersama Allahyarham Dr.Othman
Puteh untuk membimbing penulis-penulis muda di negeri ini.
Pertemuan
dengan dua tokoh sastera yang tersohor di tanahair itu, sedikit sebanyak mampu
memberi masukan baru untuk mengembangkan dan menyemarakkan lagi sastera
tanahair.
